Miesiąc: czerwiec 2012

Noc Kupały to magiczny wieczór przesilenia letniego, kiedy dzień jest najdłuższy w roku. W nocy z 21 na 22 czerwca Słowianie obchodzili jedno z najważniejszych dla nich świąt. Wraz z przybyciem religii chrześcijańskiej na ziemie polskie, Kościół wyznaczył w przybliżonym terminie (noc z 23 na 24 czerwca) Wigilię św. Jana.

Od dzieciństwa święto kupały kojarzyło mi się z baśniowymi stworami, czarownicami i leśnymi duszkami. Historie opowiadane przez babcię i bliskość Gór Świętokrzyskich potęgowały wyobraźnię. Pobliska Łysa Góra kojarzyła się z tajemniczymi obrzędami Bab Jag przybywających tu w nieznanych nikomu celach na swych latających miotłach. Szczególnie w okolicach letniego przesilenia słońca, czyli w Noc Świętojańską, przez pogańskich przodków zwaną Sobótką lub Kupałą, w powietrzu aż furczało od mioteł:)

Informacje na temat obchodów sobótki są dosyć skąpe, z racji tego, że Kościół próbował te obchody początkowo zwalczać (zarówno własnymi środkami, jak i za pośrednictwem zakazów i kar ogłaszanych przez władców świeckich), później zmieniać, nadając im sens, wyraz i symbolikę chrześcijańską. W wyniku tych działań obchody kupalnocki stopniowo zaczęły zanikać, ulegały zapomnieniu bądź zniekształceniu już w okresie XII-XV wieku, by w drugiej połowie XVI stulecia znów „odżyć”, wraz z nadejściem epoki głoszącej powrót człowieka do natury, do tego, co dawne i pierwotne. Znalazło to zresztą odzwierciedlenie w literaturze tamtego okresu, choćby w Pieśni świętojańskiej o sobótce Jana Kochanowskiego. 

Kupalnocka to święto ognia, wody, słońca i księżyca, urodzaju, płodności, radości i miłości, o którym Józef Ignacy Kraszewski w Starej Baśni pisał: Dzień Kupały – najdłuższy w roku, noc Kupały – najkrótsza, były jednym ciągiem wesela, śpiewu, skoków i obrzędów. Przesilenie letnie – podobnie jak pozostałe momenty graniczne w cyklu wędrówki ziemi wokół słońca (czyli również przesilenie zimowe oraz równonoc wiosenna i jesienna) – od zarania dziejów fascynowało jednak ludzi także w wielu innych regionach i kulturach świata.To również święto miłości, płodności, słońca i księżyca.

Poza skakaniem przez ogień i szukaniem kwiatu paproci w Noc Kupały odprawiano również szereg rozmaitych wróżb, bardzo często związanych z miłością, mających pomóc poznać przyszłość. Wróżono ze zrywanych w całkowitym milczeniu kwiatów polnych i z wody w studniach (przepiękny opis rzeczonych dwóch wróżb znajduje się nawet w jednej z bajek dla dzieci o Muminkach autorstwa Tove Jansson), wróżono z rumianku i kwiatów dzikiego bzu, z cząbru, ze szczypiorku, z siedmioletniego krzewu kocierpki, z bylicy… i z mnóstwa innych roślin oraz znaków. Powszechnie wierzono też, iż osoby biorące czynny udział w sobótkowych uroczystościach przez cały rok będą żyły w szczęściu i dostatku.

Wszystkim dzisiaj życzę magii, czarów i spełnienia marzeń oraz dobrej zabawy!

Anna

zdjęcia i tekst: Jerzy Strzelczyk: Mity, podania i wierzenia dawnych Słowian. Poznań: Rebis, 2007, s. 104 oraz Wikipedia.